از شيخي گري تا بابي گري

مشخصات كتاب

عنوان: از شيخي گري تا بابي گري

پديدآورنده: عزالدين رضانژاد

نشريه: انتظار (نشريه بنياد فرهنگي حضرت مهدي موعود (عج) )

شماره نشريه: 5

سال: 1381

ماه: 7,8,9

تعداد صفحه: 393-417

زبان: فارسي

موضوع: مهدويت - فرق اسلامي - شيخيه - فرقه هاي شيخيه-فرقه هاي شيخيه - بابيه - پيدايش - بابيان

اشاره

پيروان فرقه ي شيخيه، پس از مرگ شيخ احمد احسايي، پيرامون سيد كاظم رشتي گرد آمدند. با مرگ سيد كاظم رشتي، بر سر جانشيني او، اختلاف شد و اين فرقه به گروه هايي مانند كريمخانيه، باقريه،... تقسيم شد. نوشتار حاضر، انشعاب اين گروه ها و پيدايش فرقه ي بابيه از اين ميان را بررسي مي كند و به زوايايي از زندگي علي محمد باب مي پردازد.

يادآوري

مطالبي در شناسه ي فرقه ي شيخيه - از شيخ احمد احسايي به عنوان رهبر و مؤسس، و شاگرد و جانشينش سيد كاظم رشتي - در دو قسمت از مقاله ي «شيخيه، بستر پيدايش بابيت و بهائيت» آمده بود. تعريف فرقه ي شيخيه، شرح حال، اعتقادات و افكار شيخ احمد احسايي، موضع گيري عالمان و فقيهان در برابر انحرافات عقيدتي وي و نيز شخصيت ابهام آميز سيد كاظم رشتي و مسأله ي بدعت ركن رابع را ملاحظه كرديم. وعده داده بوديم كه به انشعابات فرقه ي شيخيه و سپس ادعاهاي دورغين ميرزا علي محمد [ صفحه 394] شيرازي ملقب به «باب» - يكي از مدعيان جانشيني سيد كاظم رشتي - پرداخته شود كه اينك، اين موضوعات را پي مي گيريم.

فرقه هاي شيخيه

شيخيه ي كريمخانيه

پس از مرگ سيد كاظم رشتي، مدت كمي بر سر جانشيني او اختلاف بود. در اين ميان، يكي از شاگردان وي به نام «محمد كريم خان كرماني» (1288 - 1225 ق) با توجه به موقعيت ويژه اي كه داشت، مدعي رهبري اين فرقه شد و برخي نيز دور او جمع شدند. از ويژگي هاي برجسته ي او در ميان شاگردان سيد كاظم، يكي، نزديكي او به استادش و ديگري، نزديكي به دربار قاجار بوده است؛ زيرا، پدر او، حاج ابراهيم خان، مشهور به ظهير الدوله، پسر عمو و داماد فتحعلي شاه و حاكم خراسان و كرمان بوده است. وي، از دوستداران شيخ احمد احسايي بود و در ترغيب شاه براي ملاقات با شيخ احمد، نقش مهمي داشته است. از اين رو، محمد كريم خان، با عنايت به اين موقعيت ويژه، توانست براي اين فرقه، جايگاه محكم تري فراهم كند و به تبليغ آن بپردازد. طرفداران محمد كريم خانه به«شيخيه ي كرمانيه» معروف اند و به فرقه ي «كريمخانيه» نيز خوانده مي شوند. مركز شيخيه، در زمان محمد